13.3.07

Agraw n yiṭij


Agraw n yiṭij :

D iṭij, imtiwgen, ayyuren-nsen, itran, ismilen d tγawsiwin nniḍen. Iṭij yezga di tlemmast n wegraw n yiṭij-nneγ; imtiwgen, ismilen, ugar 61 n wayyuren, ismilen d tγawsiwin nniḍen n iẓra neγ gaz ttezzin-as i yiṭij .

Iṭij


Iṭij : d itri d yezgan di tlemmast n wegraw aniṭij,d takurt tameqrant n gaz izeγlen yettezzin. gravity-ines tameqrant tettaṭṭaf imtiwgen deg imeḍqan-nsen . Iṭij yettak-aγ-d tafat d tezγel.

Iṭij d itri awraγ yeggug 149 680 000 km f wakal.
Yal aseggas, deg 2 yennayer akkenni yettqerrib ar 147.1 imelyan n yikilumitren .
ma deg 2 n yulyu akkenni yal aseggas yettbaεid ar 152.6 imelyan n yikilumitren .

Tezγel n yiṭij:
Ul n yiṭij yezmer ad isaweḍ si 10 ar 22.5 imelyan farenheit.Tezγel sufella tmurt azal n 9900 farenheit.


G.T: Ur ilaq ara att-muqleḍ srid ar yiṭij s wallen, acku yezmer ak yesderγel .

Imtiwgen


Imtiwgen : ttezin-as i yiṭij .Di 8 deg-sen i illan: Markur, Wanes, Akal, Meγres, Usturn, Wranes, Yebter, Nebtun.

Ayyuren


Ayyuren : ttezzin i yimtiwgen i deg ttekkan .Akal yesεa yiwen wayyur maca kra n imtiwgen sεan nnig 50. Anagar Markur d Nebtun ur nesεi ayyuren .

Azungur (asteroid)


Izunguren (asteroids): d izra n ugar n 1000 km, tuget deg-sen nettaf-iten deg ubagus n asteroids ger Meγres d Yebter . D later n yemtiwgen imezwura d-yeṭṭerḍqen mi mlalen .

Tanemmirt i Agrakal i gh-d yuznen isem n asteroid s tmaziγt.

Imtiwgen n weẓru


Imtiwgen n weẓru
4 yemtiwgen iqerben f yiṭij d wi:

Markur, Wanes, Akal d Meγres .

Qqaren-asen imtiwgen n weẓru neγ n wakal acku mectuḥit kra, ttwaqment am Akal .

Ismilen


Ismilen: d takurt n wedfel d uγebbar yumsen yettezzin i yiṭij deg aḥbu (orbit)aγezfan. Mi ttqerribent i yiṭij, zeγlent, ttağğant later n gaz deffir-sent, yettban am akken tajeḥniṭ .

Ismilen ineggura d yettqerriben seg iṭij :Halley, Hale-Bopp d Ikeya-Zhang.

Amezruy

Amezruy

Agraw n yiṭij-nneγ yebda yettlall-ed azal n 4.6 imelyaren iseggasen aya seg tegnawt n gaz yettezzin, yesherwilen. Mi iεada wukud, gaz-nni ismiḍ yeckunṭeḍ deg yiman-is yewqem tifekkiwin timeqranin neqqar-asen, imtiwgen imezwura 'protoplanets'. Tisiggar-nni weqment ismilen, yettezzin s tsusmi i yiṭij .

Imtiwgen n gaz


Imtiwgen n gaz
Imtiwgen nniḍen d wi: Yebter, Saturn, Wranes d Nebtun .

Qqaren-asen ilaten n gaz, sεan izebgan d waṭas n wayyuren .Ttwaqmen s uhydrogen, helium, d waman igersen, ammonia, methane, d monoxide ukarbun.